Podologia

Podologia jest dziedziną z pogranicza medycyny i kosmetologii zajmująca się leczeniem i pielęgnacją problemów skórnych w obrębie stóp. Z zabiegów podologicznych przede wszystkim powinni korzystać pacjenci ograniczeni ruchowo, dotknięci chorobami skóry, kości i stawów, chorobami przemiany materii (cukrzyca), pacjenci z wadliwym ustawieniem stóp i deformacjami palców (haluksy, palce krogulcze), z dolegliwościami na stopach, tj.: odciskami, modzelami, brodawkami, a także wrastające, czy grzybicze paznokcie, pocące się stopy, rozpadliny na piętach.

Problemy kliniczne dotyczące stóp, które mogą być leczone w gabinecie podologicznym:

Odcisk

Nagniotek, odcisk (łac. clavus) – reakcja obronna skóry na miejscowy ucisk, w postaci zwiększonego wytwarzania spłaszczonych komórek rogowych. Wywierany ucisk wgniata te twarde komórki w głąb skóry pobudzając w ten sposób ich dalsze wytwarzanie. Centralnie w nagniotku zlokalizowany jest czop rogowy, mający zwykle kształt stożka, którego ostry wierzchołek skierowany jest w głąb skóry, co może powodować podrażnienie zakończeń nerwowych i następowy napadowy ból.

Odcisk

Objawy:

twarda narośl na skórze palców u stóp
ból przy bezpośrednim ucisku na nagniotek
może pojawić się stan zapalny z towarzyszącym świądem i rumieniem
dyskomfort w trakcie chodzenia w obuwiu
występuje częściej u kobiet

Najczęstsza lokalizacja: okolice pięty, łuku stopy i podeszwowej strony palców.

Przyczyny:

noszenie nieprawidłowo dobranego obuwia (za ciasne lub za luźne)
wady kostne stóp (np. haluksy, bunionette)
szew lub łączenie wewnątrz buta, obcierające palce
długotrwałe nachylenie stopy (np. noszenie szpilek)

Profilaktyka:

noszenie prawidłowo dobranego obuwia (długość, szerokość)
unikanie noszenia obcisłych skarpet/rajstop
w razie obecności zgrubień naskórka stosowanie specjalnych kosmetyków złuszczających
stosowanie wkładek ortopedycznych w przypadkach wad/deformacji kostnych stóp

W gabinecie podologicznym

Usuwanie za pomocą frezów do usunięcia rdzenia; w razie konieczności zabiegi cyklicznie powtarzamy;

Modzel

Modzel (łac. tyloma, callus) – ograniczone zgrubienie warstwy rogowej naskórka spowodowane przez powtarzalny ucisk. Modzele są nieostro odgraniczone od zdrowej skóry i mają żółtawy odcień. W przypadku ich pęknięcia, wskutek nagromadzenia się wielu warstw, może pojawić się ból. W odróżnieniu od nagniotka w ich części środkowej nie występuje rogowy czop.

Modzel

Objawy:

twarda, żółtawa narośl bez centralnego czopa rogowego,
ból lub pieczenie przy obciążeniu stopy, mijający w trakcie spoczynku,
dyskomfort w butach na wysokim obcasie,
występuje częściej u kobiet;

Najczęstsza lokalizacja: strona podeszwowa stopy i strona dłoniowa ręki.

Przyczyny:

noszenie butów na wysokim obcasie,
wady/deformacje kostne stóp (np. płaskostopie, wysokie podbicie, długie kości śródstopia, wyniosłości kostne),
zaburzenia statyki ciała, nieprawidłowy chód,
otyłość,
zanik poduszeczek tłuszczowych na podeszwie stopy,
krótkie ścięgno Achillesa;

Profilaktyka:

noszenie prawidłowo dobranego obuwia (gruba, gumowa podeszwa, amortyzującą wstrząsy),
stosowanie wkładek odciążających stopę,
w razie obecności zgrubień naskórka stosowanie specjalnych kosmetyków złuszczających,
systematyczne usuwanie zrogowaceń stóp (pumeks, pedicure)

W gabinecie podologicznym

Bezbolesne usuwanie za pomocą frezów.

Wrastający paznokieć

Paznokieć wrastający (łac. Unguis incarnatus lub Onychocryptosis) – stan chorobowy, w którym na skutek ucisku zdeformowanej płytki paznokcia dochodzi do przerwania ciągłości naskórka tkanek otaczających oraz wbicia się jej bocznych części w wał paznokciowy.

Wrastający paznokieć

Objawy:

bolesność wałów paznokciowych, zaczerwienie i obrzęk (stan zapalny),
wysięk surowiczy,
wysięk ropowiczy - wynik wtórnej infekcji w obrębie rany powstałej poprzez drażnienie tkanek miękkich przez twardą płytkę i obecność drobnoustrojów,
hipergranulacja (ziarnina) - długotrwałe narażenie tkanki wokół paznokcia na ucisk lub wrastanie;

Najczęstsza lokalizacja: paluchy, rzadziej palce V stóp. Najbardziej na występowanie narażeni są młodzi ludzie
w wieku 14 –30 lat, częściej mężczyźni.

Przyczyny:

czynniki wewnątrzpochodne:
choroby kości i stawów, deformacje stóp (gł. paluch koślawy oraz paluch sztywny),
nieprawidłowy kształt i budowa płytki paznokciowej,
przerost bocznych wałów paznokciowych,
zaburzenia mikrokrążenia,
otyłość,
nadpotliwość stóp;

Czynniki zewnątrzpochodne:

za ciasne obuwie wywierające nacisk na przodostopie,
obuwie na wysokich obcasach wymuszające nacisk na przodostopie w trakcie chodu,
nieodpowiednie skracanie i nadawanie kształtu wolnego brzegu paznokcia,
uraz mechaniczny;

Profilaktyka:

prawidłowe skracanie płytek paznokciowych na prosto, bez zaokrąglania brzegów oraz bez ich wycinania,
prawidłowy dobór obuwia (nie za ciasne ani nie za luźne, unikanie noszenia butów na wysokim obcasie),
regularne wykonywanie specjalistycznego pedicure;

W gabinecie podologicznym:

Tamponowanie polega na umieszczeniu miękkiego i cienkiego materiału opatrunkowego w przestrzeń pomiędzy paznokciem, a bocznym wałem. Do najczęściej stosowanych materiałów opatrunkowych stosowanych w tamponowaniu zalicza się fizelinę, bawełnę, opatrunek Ligasano®. Materiały te można nasączyć płynami łagodzącymi stan zapalny, gojącymi lub dezynfekującymi. Tamponada sprawdza się także w przypadku wysięku.

Rurki Sulci-Protector - izolują wał paznokciowy od płytki paznokcia. Ich stosowanie przynosi rezultaty w przypadku źle obciętych paznokci, ponieważ zapobiega zmianie kierunku wzrastającemu paznokciu. Rurki zalecane są również dla osób, które nie radzą sobie z założeniem tamponady np. u osób w podeszłym wieku. Nie można stosować ich w przypadku wysięku oraz przy nasilonym bólu.

Taping polega na odwodzeniu tkanki wału paznokciowego od płytki paznokcia. Taping jest jednak dosyć mało popularny i rzadko stosowany w leczeniu tego schorzenia.

Terapia klamrami (ortonyksja) - technika podologiczna stosowana w przypadku paznokci wrastających oraz wkręcających. Jest metodą korekcji paznokci polegającą na uniesieniu brzegów paznokcia i zmianie kierunku jego wzrostu w przypadku wrastania. Do głównych cech klamer zalicza się: natychmiastowe znoszenie dolegliwości bólowych, bezpieczeństwo stosowania, nieinwazyjność. Klamry nie wyłączają pacjenta z codziennej aktywności, nie powodują bólu. Są jedną z najczęściej stosowanych metod korekcji paznokci wrastających ze względu na możliwość indywidualnego dopasowania do występującego problemu, stanu paznokcia oraz skuteczności terapii.

W przypadku braku skuteczności leczenia zachowawczego, stosuje się metody chirurgiczne (np. usunięcie całości lub części paznokcia, redukcja bocznych wałów paznokciowych).

Rogowacenie stóp i pękające pięty

Objawy:

skóra zgrubiała, mało elastyczna o żółtawym zabarwieniu,
często bruzdy i popękania, mogące stać się podłożem stanów zapalnych,
pęknięcia pięt często z ich krwawieniem;

Najczęstsza lokalizacja: podeszwy stóp, pięty.

Przyczyny:

nadwaga,
ciężki chód,
twarde buty,
suchość skóry,
rogowiec lub inne choroby dermatologiczne,
cukrzyca;

W gabinecie podologicznym

Ściągamy zrogowacenie skóry (dłuto, skalpel, frez), wyrównując naskórek. Jeśli znajduje się rana, zakładamy opatrunki. Z każdym zabiegiem skóra na pięcie staje się delikatniejsza, a pęknięcia są płytsze, aż do ich zaniku.

Brodawki

Brodawki stóp (verrucae plantares) – grudkowe zmiany skórne zlokalizowane na podeszwowej części stóp, mają szorstką, nierówną powierzchnię i kolor skóry, mogą osiągać 1–2 cm wielkości. Są dwojakiego rodzaju: rozsiane, głębokie (myrmecia) lub bardziej powierzchowne, zlewające się w skupiska tworząc tzw. brodawki mozaikowe (ang. mosaic warts). Brodawki typu myrmecia często są bolesne i mogą utrudniać chodzenie. Czynnikiem wywołującym meyrmecia jest wirus HPV-1, brodawki mozaikowe są wywołane przez HPV-2.

Brodawki

Przyjmuje się, że nawet do 10% ludzkości zarażonych jest wirusem brodawczaka. Szczególnie narażone są dzieci i młodzi dorośli (kontaktem z takimi miejscami jak piaskownice, baseny czy sale gimnastyczne), a także osoby z chorobami przebiegającymi z obniżeniem odporności, takie jak AIDS, chłoniak, leczone immunosupresyjnie i cierpiące na atopowe zapalenie skóry.

Leczenie

Ze względu na charakter zakaźny, brodawki leczone są farmakologicznie lub chirurgicznie. Możliwe jest samoistne ustąpienie zmian.

W gabinecie podologicznym

W trakcie terapii farmakologicznej można ściągnąć zrogowacenia dla lepszej penetracji leków.

Grzybica stóp

Terminem „grzybica stóp” określa się zakażenie skóry wywołane przez grzyby, głównie przez dermatofity, dotyczące podeszwowej powierzchni stóp, palców i fałdów międzypalcowych.

Grzybica stóp

Wyróżnia się trzy główne odmiany grzybicy stóp: międzypalcową, potnicową oraz złuszczającą.

Grzybica stóp międzypalcowa (tinea pedum interdigitale) - jest najczęstszą postacią grzybicy stóp. Zmiany lokalizują się w przestrzeniach międzypalcowych stóp (najczęściej III i IV przestrzeń), gdzie grzyby znajdują znakomite warunki bytowania, w związku z dużą wilgotnością oraz podwyższoną temperaturą. Klinicznie dominuje złuszczanie, maceracja naskórka i pęknięcia. Pod zmacerowanym naskórkiem widoczne są ogniska rumieniowe. Powierzchnia zmian jest często wilgotna, o kolorze biało-szarawym. Zdarza się, że zmiany rozprzestrzeniają się poza okolice międzypalcowe, obejmując również powierzchnie palców. Nierzadko grzybica stóp międzypalcowa jest źródłem zakażenia płytek paznokciowych stóp. Zmianom skórnym często towarzyszy świąd.

Grzybica stóp potnicowa (tinea pedum dyshidrotica)- postać ta zwana jest również odmianą dyshydrotyczną. W obrazie klinicznym dominują ogniska zgrupowanych pęcherzyków z treścią surowiczą, na podłożu rumieniowym, umiejscowione najczęściej na podeszwach stóp. Ewolucja zmian polega na zlewaniu się pęcherzyków i ich pękaniu, z następowym pojawieniem się złuszczania.

Grzybica stóp złuszczająca (tinea pedum desquamativa) - jest to odmiana o wybitnie przewlekłym przebiegu. Charakteryzuje się rumieniowymi zmianami z nadmiernym rogowaceniem, o suchej, jakby przysypanej mąką powierzchni (drobnopłatowe złuszczanie). Zmiany te obejmują nierzadko całe podeszwy i mogą przechodzić na powierzchnie boczne stóp, a czasami nawet na ich grzbiety. Ze względu na to, że przypominają kształtem mokasyny, ten rodzaj grzybicy stóp zwany jest również grzybicą mokasynową.

W gabinecie podologicznym

Grzybica wymaga leczenia farmakologicznego, konieczna jest więc wizyta u dermatologa. Po leczeniu można skorzystać z zabiegów, których zadaniem będzie złuszczenie i nawilżenie skóry stóp.

Profilaktyka grzybicy paznokci:

nie pożyczać butów, nie przymierzać cudzego obuwia,
dbać o prawidłowe wysuszenie stóp (nadpotliwość sprzyja maceracjom naskórka i zwiększa ryzyko zakażenia) - stosować dezodoranty, wkładki itp.,
unikać noszenia skarpetek/rajstop z dużą domieszką sztucznych włókien,
nosić przewiewne skórzane obuwie,
unikać butów niedopasowanych, które mogą powodować otarcia i drobne zranienia,
na basenie, w siłowni, hotelach i innych miejscach użyteczności publicznej używać zabezpieczających klapek i dezynfekować stopy po kontakcie z nawierzchnią,
nie korzystać z cudzych przyborów do pedikiuru, ręczników, gąbek itp.;

Stopa cukrzycowa

Syndrom Stopy Cukrzycowej (SSC) jest zespołem objawów chorobowych związanych z długotrwałą cukrzycą, jej następstwami: angio- i polineuropatią oraz zagrożeniami jakie mogą na ich tle występować.

Stopa cukrzycowa

U osób chorych na cukrzycę ryzyko powstania chronicznej rany na kończynach dolnych jest od 20 do 50 razy większe niż u osób zdrowych.

Angiopatia odpowiedzialna jest za niedotlenienie i niedożywienie tkanek, w tym tkanki nerwowej, co wywołuje polineuropatię. Polineuropatia cukrzycowa sprawia, że chory nie rejestruje uszkodzeń tkanki, co prowadzi do zmian deformacyjnych i chronicznych ran i owrzodzeń.

Dodatkowe czynniki sprzyjające pojawieniu się stopy cukrzycowej:

nieprawidłowo dobrane obuwie,
nadwaga,
rodzaj wykonywanej pracy,
nieprawidłowa kontrola poziomów glikemii,
palenie tytoniu,
zaburzenia ukrwienia stopy,
deformacje stopy,
przebyty zespół stopy cukrzycowej w przeszłości,
podeszły wiek;

Leczenie

Polega głównie na prawidłowej kontroli poziomu cukru we krwi. Trudno gojące się rany, owrzodzenia czy ogniska martwicy wymagają zaopatrzenia chirurgicznego. Mniej nasilone zmiany polegające na obecności zrogowacień, drobnych ran zaopatrywane są w gabinetach podologicznych.

Profilaktyka stopy cukrzycowej:

regularne oględziny stóp przez członka rodziny lub fachowca
nieinwazyjne usuwanie hiperkeratoz
ochrona przed skaleczeniami i urazami
fachowe skracanie paznokci
noszenie dobrze dobranego obuwia;

Zgrubienie paznokci (PACHYONYCHIA)

Grubość paznokci może się zwiększać u pracowników fizycznych, w wielu chorobach, a także w czasie stosowania niektórych leków. Szczególną postacią pachyonychii jest szponowatość paznokci - onychogryfoza, która najczęściej dotyczy paznokci dużych palców stóp osób starszych. Jest przeważnie wywoływana urazami, ciasnym obuwiem, zaniedbaniami w obcinaniu paznokci, zaburzeniami krążenia obwodowego i chorobami dermatologicznymi (m.in. łuszczyca, grzybica, wyprysk kontaktowy, liszaj płaski, łysienie plackowate).

W gabinecie podologicznym

Oczyszczenie z mas rogowych.

Zgrubienie paznokci (pachyonychia)

ODDZIELANIE SIĘ PŁYTKI PAZNOKCIOWEJ (ONYCHOLIZA)

Onycholizą nazywamy oddzielenie się płytki paznokciowej od łożyska w jej części dystalnej i/lub bocznej. Zmiany zwykle rozpoczynają się na końcu jednego lub kilku paznokci i powiększają się dopóki nie oddzieli się 1/3 paznokcia. Obszar oddzielony jest blady ze względu na utratę odbicia światła od łożyska paznokciowego. Onycholiza stwarza przestrzeń podpaznokciową, w której mogą gromadzić się zanieczyszczenia i złuszczona keratyna, co powoduje różnorodne zabarwienie paznokcia od białego poprzez szary, żółty, brązowy do czarnego, w zależności od etiologii zmiany. Ból może pojawić się w przypadku dalszego rozciągania pod wpływem urazu lub dodatkowej czynnej infekcji. Najczęściej są to infekcje mieszane, włącznie z C. albicans i wieloma bakteriami, z których pałeczka ropy błękitnej wydaje się być najważniejsza. Jeżeli objawy utrzymują się przez kilka miesięcy łożysko paznokcia staje się ciemne i nieregularnie pogrubione. Wyróżniamy onycholizę dziedziczną i/lub wrodzoną i onycholizę nabytą: egzogenną, endogenną oraz idiopatyczną.

Oddzielenie się płytki paznokciowej (onycholiza)

Egzogenne przyczyny onycholizy:

urazy: biegi długodystansowe, tenis, koszykówka i inne rodzaje dyscyplin sportowych wymagające szybkiej zmiany kierunku stałej energii poruszania się może powodować onycholizę z obecnością lub bez krwiaków podpaznokciowych. Zmiany w biomechanice kończyn dolnych, które pojawiają się wraz z wiekiem, zmiany ortopedyczne, obrzęki, zapalenia stawów, itp. mogą rozmaicie zaburzać pracę stóp, przenosząc siły z okolic pięt na paznokcie stóp. Wysokie obcasy i niedopasowane lub zbyt ciasne obuwie są często powodem zmian paznokciowych,
przypadkowe, zawodowe, samouszkodzenia, zadrapanie, przytrzaśnięcie, zacięcie,
kontakt z środkami chemicznymi: przypadkowy, zawodowy, kosmetyki paznokciowe,
infekcje: grzyby, bakterie, wirusy (np. brodawki, opryszczka, półpasiec), świerzb
wilgoć
leki (doksycyklina, 8-metoksypsoralen, retinoidy)

Endogenne przyczyny onycholizy:

choroby skóry: łuszczyca, liszaj płaski, łysienie plackowate, choroba Dariera, choroby pęcherzowe, zespół Reitera, atopowe zapalenie skóry, wyprysk kontaktowy, ziarniniak grzybiasty, nadmierna potliwość, retikulohistiocytoza wieloogniskowa, twardzina
choroby układowe: zaburzenia krążenia obwodowego, rak płuc, kolagenozy, choroby tarczycy (niedoczynność, nadczynność), kiła, niedobór żelaza, szpiczak mnogi, rozstrzenia oskrzeli, cukrzyca, histiocytoza X, trąd, toczeń rumieniowaty, pelagra, porfiria, kiła II i III okresu, zespół żółtych paznokci
ciąża;

W gabinecie podologicznym

Delikatne usunięcie martwego fragmentu oddzielonej płytki, oczyszczenie przestrzeni pod oddzieloną płytkę (profilaktyka infekcji).

PAZNOKCIE GRZYBICZE

Grzybica paznokci (łac. onychomycosis, tinea unguinum) − choroba mogąca towarzyszyć grzybicy stóp i dłoni, a także innym postaciom grzybicy skóry. Zakażony paznokieć traci swe różowe zabarwienie, ulega pobruzdowaniu i łatwo się kruszy. Naskórek pod zgrubiałym i popękanym brzegiem płytki ulega nadmiernemu rogowaceniu. Te zmiany mogą się utrzymywać długo i stanowią dla chorego dokuczliwe utrudnienie w codziennym życiu, a dla jego otoczenia źródło zakażenia pośredniego lub bezpośredniego.

Paznokcie grzybicze

Leczenie

Grzybica paznokci wymaga leczenia farmakologicznego (ogólnego i/lub miejscowego), obecnie stosuje się też terapie laserowe.

W gabinecie podologicznym

W zależności od formy leczenia, można polecić usunięcie nadmiaru paznokcia, bądź całości płytki przez podologa i uzupełnienie ubytku masą przeciwgrzybiczą.

REKONSTRUKCJE PŁYTKI PAZNOKCIOWEJ

Rekonstrukcja paznokci stóp polega na użyciu specjalnej masy żelowej w celu uzupełnienia brakującej części paznokcia. Warunkiem zrobienia rekonstrukcji masami żelowymi jest paznokieć pacjenta w co najmniej jego 1/3 długości. Dodatkowo płytka naturalnego paznokcia musi być oczyszczona i wolna od grzybicy. Kruche i zdrewniałe paznokcie muszą być dokładnie ofrezowane i oczyszczone.

Rekonstrukcja płytki paznokciowej

Mimo iż masy żelowe stosowane do rekonstrukcji paznokci oprócz właściwości przylepnych mają składniki antygrzybicze to nie są one preparatami leczniczymi lecz zapobiegają powstawaniu starych i nowych stanów źródeł grzybiczych w czasie noszenia rekonstrukcji.

W gabinecie podologicznym

Tworzymy specjalną masą utwardzalną płytkę paznokciową (masa ma właściwości antygrzybiczne), która także nadaje się do malowania; celem jest przede wszystkim wygląd estetyczny, ale także bezcenne poczucie komfortu pacjenta i podwyższenie poczucia własnej wartości.

Zabieg ten stosujemy:

Kosmetycznie - wtedy gdy po zabiegach chirurgicznych płytka w ogóle nie odrasta lub jest bardzo zdeformowana.
Leczniczo:
- gdy w wyniku uszkodzenia mechanicznego powstał krwiak i istnieje możliwość wrośnięcia nowego paznokcia w wał paznokciowy.
- przy leczeniu grzybicy paznokcia, gdy usuwamy większość zrogowaciałych mas paznokcia zagrzybionego jako zabezpieczenie przed wrastaniem w wały nowo odrastającego zdrowego paznokcia.

Jak uniknąć konieczności rekonstrukcji paznokcia:

ochraniaj palce stóp przed nadmiernym uciskiem w obuwiu,
jeżeli zauważysz pierwsze objawy przypominające krwiak pod paznokciem – skontaktuj się jak najszybciej z podologiem,
zakładaj pierścienie ochronne z miękkim silikonem w celu ochrony przed uciskiem łożyska i brakującego paznokcia,
wrastających paznokci nie usuwaj chirurgicznie, jeśli nie wykorzystasz innych metod np. ortonyksyjne klamry na wrastające paznokcie;