Wypadanie włosów (łysienie)

Wypadanie włosów (łysienie)

Łysienie jest objawem chorobowym polegającym na postępującym zanikaniu wytwarzania włosa w mieszku włosowym. Proces ten dotyczy głównie włosów na głowie, aczkolwiek nie wszystkie obszary głowy są jemu podatne w jednakowym stopniu. Łysienie może być wynikiem chorób skóry owłosionej głowy lub ogólnoustrojowych zaburzeń o rozmaitym podłożu. Utrata włosów stanowi olbrzymi problem natury psychologicznej i właściwe zdiagnozowanie jej przyczyny pozwala na podjęcie stosownego leczenia.

Przyczyny łysienia:

1) mechaniczne - fryzury naciągające włosy (koński ogon), wyrywanie włosów (trichotillomania),
2) toksyczne - zatrucia metalami (tal, arsen, rtęć),
3) ciężkie choroby o ostrym przebiegu, infekcje, wysoka gorączka,
4) choroby przewlekłe: choroby tkanki łącznej, przewlekłe infekcje, nowotwory złośliwe,
5) polekowe:
- cytostatyki i leki immunosupresyjne (cyklofosfamid, metotreksat),
- przeciwtarczycowe,
- przeciwkrzepliwe,
- przeciwnadciśnieniowe: beta-blokery, ACE-inhibitory,
- obniżające poziom lipidów,
- niesteroidowe leki przeciwzapalne,
- inne: cymetydyna, retinoidy, amfetamina, 
6) zaburzenia hormonalne:
- hiperprolaktynemia (szczególnie w powiązaniu z trądzikiem „późnym”),
- choroba Addisona,
- zapalenie tarczycy typu Hashimoto,
- hiperandrogenemia lub nadwrażliwość mieszków włosowych na androgeny,
7) nieprawidłowe wchłanianie i choroby zapalne jelit,
8) choroby włosów (np. grzybica) lub skóry owłosionej (np. łojotokowe zapalenie skóry),
9) inne: stres, połóg, uraz, znieczulenie ogólne, odstawienie antykoncepcji hormonalnej;

Czynniki brane pod uwagę w diagnostyce łysienia:

1) mycie włosów - codzienne mycie włosów łagodnym szamponem jest akceptowalne i nie powoduje zwiększonego wypadania włosów,
2) kosmetyki:
- strzyżenie, koloryzacja łagodnymi szamponami, lakiery do włosów są nieszkodliwe,
- agresywne ondulacje, częste suszenie niszczą korzenie włosa, mogą zaburzać wzrost włosa,
3)dieta:
- drastyczne odchudzanie powoduje telogenową utratę włosów,
- niski poziom żelaza powoduje wzrost wrażliwości mieszków włosowych na działanie hormonów androgenowych,
- niedobory biotyny i cynku są rzadkie i nie odgrywają znaczącej roli w procesie łysienia, niemniej ich suplementacja może być pomocna (np. cynk jest kofaktorem ważnych procesów enzymatycznych);

Diagnostyka (często ukierunkowana po zebraniu dokładnego wywiadu):

1) badania laboratoryjne:
- morfologia krwi, poziom żelaza i ferrytyny,
- funkcjonowanie tarczycy: TSH, przeciwciała przeciwtarczycowe: anty-TPO, anty-Tg,
- badania hormonalne: prolaktyna (PRL), testosteron, dehydroepiandrosteron (DHEAS), globulina wiążąca hormony płciowe (SHBG);
2) ocena ilościowa i jakościowa włosów:

Trichoskopia

To cyfrowa metoda badania włosów, opierająca się na technice wideodermoskopii. Do badania wykorzystuje się wideodermatoskop FotoFinder, którego kamera uzyskany obraz eksponuje na monitorze komputera. Najczęściej stosowane są powiększenia 20-krotne i 70-krotne. W trichoskopii oceniane są łodygi włosów, ujścia mieszków włosowych i otaczająca je skóra. Centrum Laser-Medica wykorzystuje 2 techniki oceny trichoskopowej włosów:

1) TrichoLAB - analizę owłosienia wykonuje wyspecjalizowane laboratorium w oparciu o znane algorytmy. Algorytmy i metody obliczeniowe wykorzystywane w TrichoLAB są ciągle udoskonalane, a doświadczenie gromadzone z każdym wykonanym badaniem przekłada się na coraz lepszą precyzję działania. Metoda nie wymaga pobierania ani golenia włosów, co czyni badanie istotnie bardziej komfortowym w porównaniu z trichogramem i trichoscanem.

Dzięki temu, że badanie jest nieinwazyjne i niebolesne, dużo łatwiej podejmuje się decyzję o jego ponownym wykonaniu przy ocenie skuteczności leczenia.

Przebieg badania:

Podczas badania za pomocą kamery uzyskuje się obraz włosów i skóry głowy w trzech okolicach: czołowej, skroniowych i potylicznej. W każdej z lokalizacji lekarz wykonuje 4 zdjęcia. W zależności od warunków i podejrzenia klinicznego, badanie wykonuje się z użyciem płynu lub bez („na sucho”). Zdjęcia są następnie poddawane automatycznej, komputerowej analizie obrazu. Zaawansowane algorytmy rozpoznawania określonych zestawień barwno-przestrzennych (ang. pattern recognition) pozwalają automatycznie wykryć i dokonać precyzyjnego pomiaru włosów, jednostek włosowych (mieszków) i innych ważnych obiektów na zdjęciach. Szczegółowe dane o włosach i jednostkach włosowych są następnie użyte do wyliczenia kluczowych wskaźników statystycznych metody trichoskopowej.

Badanie to umożliwia obiektywną ocenę skuteczności prowadzonej terapii, co w wielu przypadkach jest bardzo istotne dla pacjenta ze względu na psychosomatyczny wymiar wielu dermatoz skóry owłosionej głowy.

2) Trichoscan – oprogramowanie wideodermatoskopu służące do cyfrowej oceny wzrostu i utraty włosa. Automatycznie oblicza ilość włosów, gęstość i stosunek włosów anagenowych do telogenowych.
Trichoscan jest metodą, która łączy mikroskopię epiluminescencyjną z cyfrową analizą obrazu. Umożliwia procentowe ustalenie włosów w fazie anagenu i telogenu. Trichoscan to zmodyfikowana wersja tradycyjnego trichogramu. 

Przebieg badania:

1) 3 dni przed badaniem należy wygolić włosy na powierzchni 1 cm2 w okolicy zwiększonego ich wypadania.

2) 15 min. przed badaniem wygoloną skórę smaruje się specjalną substancją umożliwiającą badanie.

3) Do skóry przykłada się kamerę wideodermatoskopu.

4) Na ekranie komputera uzyskujemy obraz w powiększeniu 20-70-krotnym. Komputer dokonuje analizy parametrów włosa.

5) Wynik badania pozostaje w bazie danych pacjenta i może służyć porównaniu z badaniem kontrolnym po zakończeniu leczenia.

Podstawowe zalety zastosowania trichoskopii:

- możliwość określenia właściwej postaci łysienia (diagnozowanie),
- ocena gęstości włosów (liczba włosów/cm2), ich wymiarów (µm), dynamiki ich wzrostu (mm/dzień), określenie procentowego stosunku włosów w fazie anagenu do włosów w fazie telogenu,
- możliwość stwierdzenia procesu miniaturyzacji, który jest charakterystyczną cechą łysienia androgenowego u mężczyzn oraz u kobiet,
- możliwość porównania obrazów trichoskopowych przed rozpoczęciem i po zakończeniu leczenia łysienia, powtarzanych w regularnych odstępach czasu (np. co 6 miesięcy), co umożliwia monitorowanie postępu leczenia i obserwowanie cofania się miniaturyzacji a także pełną fotodokumentację pacjenta,
- technika badania bezbolesna, nieinwazyjna (bez wyrywania włosów).

3) Trichogram - badanie włosów pozwalające ocenić czy proporcje włosów w odpowiednich fazach wzrostu są zachowane. Zaburzenie tych proporcji może być wskazówką dla lekarza odnośnie przyczyny łysienia. 
Normalny wzór odsetkowy włosów:
- anagen: 85%
- katagen; <1%
- telogen: 15%

Schemat badania:

1) wyrwanie 2 próbek po 30-50 włosów z dwóch miejsc owłosionej skóry głowy,
2) przygotowanie preparatu i ocena mikroskopowa - na podstawie charakterystycznego dla fazy cyklu wyglądu korzeni włosa ocenia się liczbę włosów w poszczególnych stadiach.

Wady badania:

1. Przez 2 tygodnie przed zabiegiem nie wolno przeprowadzać na włosach zabiegów kosmetycznych (np. farbowanie).
2. Przez 5 dni przed badaniem nie wolno myć włosów.

Łysienie indukowane androgenami

1) cechy:
- we krwi podwyższone stężenie androgenów, na sutek zaburzenia funkcjonowania jajników/nadnerczy/przysadki (np. zespół policystycznych jajników),
- dotyczy kobiet,
- obraz kliniczny: łysienie środkowociemieniowe, łojotok, często hirsutyzm,
2) diagnostyka:
- hormonalna: prolaktyna (PRL), testosteron, dehydroepiandrosteron (DHEAS), globulina wiążąca hormony płciowe (SHBG),
- trichogram/trichoskopia,
3) leczenie: hormonalne - octan cyproteronu (np. Diane-35);

Łysienie androgenowe

1) cechy:
- we krwi prawidłowe stężenie androgenów,
- nadwrażliwość mieszków włosowych na androgeny prowadząca do zamiany włosów końcowych w meszkowe,
- dotyczy mężczyzn i kobiet,
- 2 wzorce łysienia :

męski (wg Ludwiga)

kobiecy (wg Hamiltona)

2) diagnostyka: 
- hormonalna - bez zaburzeń, wykonywana celem różnicowania i wykluczenia łysienia indukowanego androgenami,
- trichogram/trichoskopia;
3) leczenie:
a) mężczyźni: 
- minoksidil - w postaci wcierek 2 i 5%, w mezoterapii 0,5%,
- finasteryd - wpływ na enzym przekształcający testosteron do aktywnej formy,
- suplementy diety: żelazo, cynk, biotyna;
- transplantacja włosów,
b) kobiety:
- estrogeny miejscowo,
- minoksidil - w postaci wcierek 2 i 5%, w mezoterapii 0,5%,
- antyandrogeny w doustnej antykoncepcji hormonalnej,
- suplementy diety: żelazo, cynk, biotyna;

Łysienie plackowate

1)cechy:
- różne nasilenie: od pojedynczych ognisk wyłysienia do utraty włosów na całym ciele,
- przyczyny nieznane (choroba autoimmunologiczna?),
- u części chorych zmiany paznokciowe,
2) diagnostyka:
- poziom przeciwciał: przeciwtarczycowych, przeciwjądrowych,
- trichogram/trichoskopia (obecność włosów wykrzyknikowych),
3) leczenie:
- jeśli uda się ustalić czynnik sprawczy - przyczynowe,
- immunosupresyjne: miejscowe i/lub ogólne,
- preparaty drażniące skórę,
- fototerapia,
- minoksidil;

Inne postaci łysienia

1) trichotillomania - nawykowe wyrywanie włosów, wymaga leczenia psychiatrycznego,
2) bliznowaciejące - w przebiegu wielu chorób ogólnoustrojowych lub dermatologicznych, leczenie przyczynowe, w wielu przypadkach immunosupresyjne.

METODY ZABIEGOWE W LECZENIU ŁYSIENIA

Mezoterapia polega na podawaniu bezpośrednio do skóry objętej łysieniem substancji odżywiających mieszek włosowy i poprawiających krążenie miejscowe. Dzięki mezoterapii można w znacznym stopniu poprawić odżywienie włosów, zatrzymać ich wypadanie, a nawet spowodować odrost utraconych włosów. 
Kuracja składa się z serii zabiegów:
- w fazie intensywnej (4-6 zabiegów) co 2 tygodnie,
- w fazie podtrzymującej: początkowo co miesiąc, następnie co kwartał;

Substancje aktywne stosowane w mezoterapii łysienia:

1. Minoksidil - wpływa stymulująco na mieszki włosowe i keratynocyty. Przyspiesza syntezę glikozaminoglikanów i przyłączanie cysteiny do mieszków włosowych, co powoduje wydłużenie anagenu (okresu wzrostu włosa).
2. Biotyna - dzięki zawartości cząsteczek siarki ma wpływ na zdrowy wygląd skóry, włosów i paznokci. Reguluje aktywność gruczołów łojowych i potowych. Jest stosowana we wspomaganiu leczenia łysienia i chorób skóry (trądzik, łojotok, łupież).
3. Krzemionka organiczna - znana jest ze swoich właściwości regenerujących tkankę łączną. Wchodzi w skład elastyny, kolagenu i glikoprotein strukturalnych. Na poziomie tkankowym indukuje proliferację fibroblastów i sprzyja regeneracji włókien kolagenowych.
4. Dexpanthenol - kwas organiczny, produkt redukcji kwasu pantotenowego (witamina B5). Znaczenie fizjologiczne witaminy B5 polega na tym, że jest ona składnikiem CoA. Koenzym A wpływa na regenerację i odżywianie struktury włosa.
5. Prokaina - działa przeciwbólowo, ogranicza krwawienie w czasie zabiegu.
6. Mieszanki witamin, mikroelementów i innych substancji odżywczych (NCTF, Dermaheal HL).

Fototerapia - naświetlanie skóry światłem z zakresu ultrafioletu celem wywołania efektu immunosupresyjnego w skórze objętej łysieniem; szczególnie polecana w przypadku łysienia plackowatego.

Transplantacja włosów - zalecana jedynie u mężczyzn w łysieniu androgenowym.